AGAD Przywileje prawa niemieckiego dla miasta Wrocławia

Nadanie miastu Wrocławiowi nowych przywilejów prawa niemieckiego.
Ławnicy miasta Magdeburga udzielają miastu Wrocław, w związku z jego lokacją na prawie niemieckim, przywileje prawa magdeburskiego.
Miasto Wrocław zostało po raz pierwszy lokowane na prawie niemieckim za panowania Henryka I Brodatego księcia śląskiego. Ten dokument nie zachował się, ani nie jest znana jego treść. Druga lokacja miasta miała miejsce tuż po najeździe tatarskim z 1241 r. Przeprowadził ją ok. 1242 r. wnuk Henryka I – Bolesław II Rogatka, zwany też Łysym. O tej lokacji posiadamy jedynie wzmiankę w innym dokumencie wystawionym przez tego panującego, dla klasztoru cysterek w Trzebnicy. Natomiast ostateczna i najbardziej znana lokacja miasta, trzecia z kolei, miała miejsce 16 XII 1261 r. Dokonali jej bracia Bolesława II – Henryk III Biały książę wrocławski i Władysław, książę śląski i arcybiskup w Salzburgu (w dzisiejszej Austrii). Do zasadniczego dokumentu lokacyjnego dołączone były dwa dyplomy, zawierające wykaz postanowień prawnych, wg jakich miało funkcjonować średniowieczne miasto. Dokument ten jest najstarszym zachowanym dokumentem sporządzonym w języku niemieckim, zachowanym w zbiorach wrocławskiego archiwum. Lokacje miast na Śląsku zapoczątkował Henryk I Brodaty, który w trosce o rozwój gospodarczy swego księstwa rozpoczął wielki proces zaludniania Śląska, prowadzony na nowoczesnych zasadach. Wzorem dla księcia stało się prawo niemieckie, a zwłaszcza prawo, na jakim żyli mieszkańcy miasta Magdeburga. Było ono w tym czasie jednym z najnowocześniejszych i stało się szybko wzorem dla lokowania wielu innych miast na Śląsku i w innych dzielnicach Polski. Dodać trzeba, że Wrocław stał się wzorem na jakim lokowano Legnicy, Świdnicy, a także Krakowa i Poznania w 1257 r. Prawo magdeburskie rozprzestrzeniło się na ziemiach polskich, a w XIV w. na terenach Rusi, przyłączonych do Polski za panowania Kazimierza III Wielkiego. W XIII w. proces lokacji miast i wsi rozprzestrzenił się poważnie w Wielkopolsce i na Pomorzu. W centrum lokacyjnego miasta wytyczano kwadratowy rynek, z którego odchodziły w cztery strony ulice. Centralne miejsce rynku zajmował ratusz, a ważną budowlą w mieście stawał się kościół. Wokół rynku lokowano klasztory, natomiast poza miastem szpitale. Pierzeje rynku zamieszkiwane były przez najbogatszy patrycjat. Miasto opatrywano wieńcem murów obronnych. O budowie wrocławskich murów mówi dokument księcia Henryka IV Prawego z 1272 r.
Miejsce: Magdeburg
Publikacja źródła: W. Irgang, Schlesisches Urkundenbuch, t. III, Köln – Wien 1984, nr 381, s. 248 – 255.
Opis zewnętrzny: Oryginał, język niemiecki, 2 karty pergaminowe o wymiarach 494 x 672 + 40 mm, na czerwonych sznurach jedwabnych pieczęć miasta Wrocławia (najstarsza znana i zachowana pieczęć miasta).
Miejsce przechowywania: AP Wrocław, Akta miasta Wrocławia, Zbiór dokumentów, sygn. 25.
Autor komentarza: Roman Stelmach